Vitamin D pripada grupi vitamina topivih u mastima a prirodni izvori vitamina D su malobrojni. Zbog malog broja namirnica koje ga sadrže, vitamin D se veoma često dodaje namirnicama vještačkim putem a dostupan je i u obliku dodataka ishrani i lijekova.
Vitamin D stvaramo i sami, odnosno ljudski organizam ga sam sintetiše u koži ali nam je za to neophodna izloženost kože suncu odnosno neophodna nam je izloženost kože ultraljubičastom (UV) zračenju. Količina stvorenog vitamina D prvenstveno ovisi o izlaganju suncu zbog čega varira tokom godišnjih doba (nivo vitamina D u augustu može biti gotovo tri puta veći u odnosu na nivo u januaru). Isto tako ovisi o dužini dana, oblačnosti, smogu, količini melanina u koži, primjeni krema za sunčanje, vremenu koje provodimo izloženi suncu, površini kože koju izlažemo suncu itd.
Kada govorimo o vitaminu D, potrebno je spomenuti njegova dva najvažnija oblika – vitamin D2 (ergokalciferol) i vitamin D3 (kolekalciferol). Vitamin D2 se nalazi u namirnicama biljnog porijekla poput gljiva, i to onih sušenih na suncu odnosno onih koje su bile izložene UV zrakama poput šampinjona i shiitake gljiva. Vitamin D3 je oblik koji stvara i sam ljudski organizam ali se nalazi i u namirnicama životinjskog porijekla (najviše ga ima u ribljem ulju, srdelama, tunjevini i lososu).
Međutim ni vitamin D2 niti vitamin D3 ne predstavljaju aktivni oblik vitamina D. Vitamin D unesen hranom, dodacima ishrani, lijekovima kao i onaj koji sintetišemo u koži je biološki neaktivan i potrebno je da prođe dva procesa u organizmu kako bi postao biološki aktivan. Prvi proces se odvija u jetri gdje se vitamin D pretvara u 25-hidroksivitamin D [označava se 25(OH)D], također poznat kao kalcidiol. Drugi proces se u najvećoj mjeri odvija u bubregu pri čemu nastaje fiziološki aktivan 1,25-dihidroksivitamin D [označava se 1,25(OH)D], također poznat kao kalcitriol. Upravo na osnovu nivoa količine oblika 25-hidroksivitamin D 25(OH)2D se određuje status vitamina D u organizmu, odnosno procjenjuje se da li je u organizmu prisutan smanjen, normalan ili povećan nivo vitamina D.
Procjenjuje se da više od milijarde ljudi u svijetu ima niske koncentracije vitamina D zbog čega se s pravom govori o „pandemiji“ hipovitaminoze D, te se razmatraju teške posljedice za javno zdravstvo.
